ฮีตที่
๔ บุญเผวสหรือบุญเดือนสี่
บุญเผวส เป็นประเพณีที่ยิ่งใหญ่สำหรับชาวอีสาน โดยอาศัยความเชื่อว่าถ้าผู้ใดได้ตั้งใจฟังเทศน์เผวสจบภายในวันเดียว
ก็จะได้เกิดมาในยุคศาสนาของพระศรีอริยเมตไตย บุญที่มีการเทศน์เผวสหรือเทศน์มหาชาติเป็นเรื่องสำคัญ
เรียกว่า "บุญเผวส" ซึ่งเรื่องหนังสือเผวสหรือพระเวสสันดรชาดกนั้น
เป็นหนังสือที่แสดงถึงพระจริยาวัตรของพระพุทธเจ้า ในคราวที่พระองค์ได้เสวยพระชาติเป็นพระเวสสันดร
และได้บำเพ็ญทานบารมีในชาตินี้ด้วย ส่วนสาเหตุที่เรียกว่าบุญเดือนสี่
เพราะมีกำหนดทำกันในช่วงเดือนสี่เป็นสำคัญ นักปราชญ์โบราณอีสานได้กล่าวเป็นผญาไว้ว่า...
ให้ค่อยซอมไปข้างหน้าเดือนสิมาเป็นเดือนสี่
หลังจากบุญข้าวจี่สิมาบุญเผวสเจ้าเฮาสิได้แต่งทาน
ทุกเขตบ้านย่านถิ่นดินอีสาน
สุขสำราญเหลือหลายม่วนมิงกะเลยฟ้อน
ตกหว่างตอนคนตั้งใจฟังสิวอนหวี่
ตอนกัณหาชาลีสิพรากพ่อแม่แก้วคนสิไห้นั่งฟัง
สำหรับมูลเหตุหรือความเชื่อในเรื่องของการทำบุญเผวส
มีเรื่องเล่าไว้ในหนังสือเทศน์มาลัยหมื่นมาลัยแสนว่า ในสมัยหนึ่ง พระมาลัยเถระได้ขึ้นไปไหว้พระธาตุเกตแก้วจุฬามณีบนสวรรค
์ชั้นดาวดึงส์ ได้พบและสนทนาธรรมกับพระศรีอริเมตไตยโพธิสัตว์ ผู้ซึ่งจะมาเป็นพระพุทธเจ้าองค์ต่อไปในภัททกัปป์นี้
เมื่อพระศรีอริยเมตไตยโพธิสัตว์ได้ทราบความประสงค์ของมนุษย์จากพระมาลัยเถระแล้ว
จึงได้สั่งความมากับพระมาลัยเถระว่า ถ้ามนุษย์ต้องการพบและเกิดร่วมกับท่านในอนาคต
ให้เชื่อฟังพ่อแม่ สมณพราหมณ์ ครูบาอาจารย์ อย่าทำร้ายพระพุทธเจ้า
และอย่ายุยงให้สงฆ์แตกจากกัน และให้พากันตั้งใจฟังเทศน์มหาเวสสันดรให้จบภายในวันเดียว
แล้วจะได้เกิดร่วมและพบเห็นพระองค์ ด้วยอาศัยเหตุนี้คนท้องถิ่นชาวอีสานจึงได้เอาบุญเผวสหรือบุญเทศน์มหาชาติ
โดยได้กำหนดเอาในช่วงเดือนสี่ แต่ในส่วนของภาคกลางโดยเฉพราะในกรุงเทพฯ
นิยมทำกันในช่วงเข้าพรรษาและใช้เวลาในการเทศน์หลายวันกว่าทางอีสาน
แต่ส่วนใหญ่ก็อยู่ในระยะ ๓ วัน.
|